Biorytm metaboliczny
Michał Szafrański
Pod pojęciem metabolizmu rozumie się wszystkie procesy chemiczne zachodzące w organizmie, które powodują rozwój i naprawę komórek oraz wytwarzanie energii. Organizm zużywa energię przez cały czas, nawet podczas snu – by utrzymać bicie serca, oddychanie, temperaturę ciała i umożliwić przebieg procesów wewnątrzkomórkowych. „Podsta
wowe tempo przemiany materii” (basal metabolic rate, BMR) to energia, jaka zostałaby zużyta, gdybyś leżał zupełnie nieruchomo, nie wykonując żadnych czynności i nie jedząc.
Jak niemal wszystko w naturze metabolizm podlega biorytmowi. Oznacza to, że zmienia się on w ciągu dnia, w zależności od pór roku i z biegiem lat. Nauka zajmująca się biologią czasu to chronobiologia. Chronobiologia jest bardzo ważna – ignorując ją, można uczynić swoje życie o wiele bardziej nieznośnym. W tym rozdziale przyjrzymy się kilku sposobom wykorzystania tej wiedzy. Podczas snu mózg (nasz najaktywniejszy metabolicznie organ) oraz większość pozostałych organów działa wolniej i podstawowe tempo przemiany materii (BMR) jest niskie. Jeśli nie zjemy czegoś albo nie pogimnastykujemy się trochę wkrótce po przebudzeniu, minie trochę czasu, zanim BMR wzrośnie. Ilustruje to pierwszy wykres na stronie 90. Gdybyśmy leżeli bez ruchu, nasze podstawowe tempo przemiany materii wzrastałoby powoli, osiągając najwyższą wartość wieczorem, między dwudziestą a dwudziestą trzecią. BMR zmniejsza się z upływem lat. To dlatego właśnie wiele osób starzejąc się, przybiera na wadze, choć jedzą mniej więcej tyle samo co zawsze. Starzenie się bowiem powoduje utratę masy mięśniowej, co spowalnia BMR. Również wzrost ilości tkanki tłuszczowej wpływa na obniżenie BMR. Możemy wykorzystać tę wiedzę i zwiększyć tempo przemiany materii, uprawiając ćwiczenia, dzięki czemu pozbędziemy się tłuszczu, a nabędziemy masy mięśniowej. BMR spada również, gdy nieoczekiwanie ogranicza się ilość jedzenia (na przykład przechodząc na dietę) lub, co gorsza, urządza się sobie głodówkę. Organizm będzie naturalnie usiłował utrzymać masę ciała, więc metabolizm ulegnie spowolnieniu. Dlaczego? Ponieważ nasze geny tkwią nadal w paleolicie! Organizm nie wie, czy głodujesz albo jadasz mniej dlatego, że chcesz schudnąć, czy może dlatego, że brakuje jedzenia.
